ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ: H «Οδύσσεια» της οικογένειας των Ιωάννη και Θάσου Σαπαρίλλα

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ  ΤΗΣ  ΚΥΠΡΟΥ

H «Οδύσσεια» της οικογένειας

των Ιωάννη και Θάσου Σαπαρίλλα

Γράφει: Δρ. Ιωάννης Χρ. Ιακωβίδης

               Επιστημονικός Συνεργάτης

Κέντρου Ανατολικών Σπουδών

Για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία

               Παντείου Πανεπιστημίου.

                  http://www.kans.gr/

 

Ιστορικοί είναι οι δεσμοί της Κύπρου και Μικράς Ασίας από αρχαιοτάτων χρόνων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συμμετοχή της μεγαλονήσου στην Ιωνική Επανάσταση κατά των Περσών το 499 π.Χ. Αργότερα, Μικρασιάτες Άγιοι αγαπήθηκαν ιδιαίτερα στην Κύπρο: Άγιος Νικόλαος, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Μάμας κ.λπ.

Στα νεότερα χρόνια, επί Οθωμανικής Αυτοκρατο­ρίας, Κύπριοι οθωμανικής υπηκοότητας, αργότερα βρετανικής και από μεικτούς γάμους με Μικρασιάτες διέμεναν στη Μικρά Ασία. Ωστόσο, λίγοι Μικρασιάτες είχαν καταφύγει στην Κύπρο πριν από το 1922. Η περίπτωση της οικογένειας του εκ Χουδίου Βιθυνίας, Πασχάλη Πασχαλίδη είναι ενδεικτική. Το 1915 διηύθυνε το Γυμνάσιο Πάφου και το 1922 πολλοί συμπατριώτες του πρόσφυγες φιλοξενήθηκαν στην οικία του.

Η απελευθέρωση της Σμύρνης τον Μάιο του 1919 συγκίνησε τους Κυπρίους. Ο Μητροπολίτης Πάφου συνεχάρη σε κήρυγμά του τον Εθνομάρτυρα Σμύρνης Χρυσόστομο στον μεγαλοπρεπή ναό της Αγίας Φωτεινής. Ο κυπριακός Τύπος της εποχής ανέφερε ότι, ήδη, από τον Σεπτέμβριο του 1922 άρχισαν να καταφθάνουν στη Λάρνακα και στην Αμμόχωστο πλοία από τη Σμύρνη. Ωστόσο, οι αγγλικές αρχές του νησιού δεν επέδειξαν ευαισθησία και ανθρωπισμό, μη επιθυμώντας την πληθυσμιακή ενίσχυση του ελληνορθόδοξου στοιχείου έναντι του μουσουλμανικού. Εν τω μεταξύ κατέφθαναν νέα πλοία από την Αλάγια, την Κιλικία, τη Σελεύκειακαι την Αττάλεια στα λιμάνια της Αμμοχώστου και της Λάρνακας. Στο διάστημα Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 1922 κατέπλευσαν στην Κύπρο 200 Βρετανοί, 500 Αρμένιοι, 800 Κύπριοι και 900 Μικρασιάτες.

Τον Δεκέμβριο του 1922 ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κύριλλος Γ΄ απηύθυνε εκκλήσεις στον Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρυ, στον Δήμαρχο του Λονδίνου και στη Βουλή των Κοινοτήτων να παρέμβουν, ώστε οι Μικρασιάτες πρόσφυγες να αποβιβασθούν και να τύχουν περίθαλψης. Ο τότε Βρετανός Διοικητής Κύπρου, ενώ δήλωνε ότι επιθυμούσε την άφιξη 10.500 προσφύγων, έθετε προϋποθέσεις για την εγκατάστασή τους.

Η Κυπριακή Εκκλησία, οι Δημοτικές Αρχές και ιδιώτες ανελάμβαναν τα έξοδα λοιμοκαθαρτηρίου, τη διαμονή τους κ.λπ. Ο Διοικητής, όμως, ζητούσε την καταβολή εγγύησης 40 λιρών για κάθε πρόσφυγα –χρηματικό ποσό– σημαντικό για την εποχή εκείνη. Η πιο τραγική σελίδα του Μικρασιατικού δράματος γράφεται μετά το 1974 λόγω της προσπάθειας εποικισμού των Κατεχομένων. Πρόκειται για την εγκατάσταση, περίπου, 3.000 εξισλαμισμένων Ποντίων σε χωριά και πόλεις (π.χ. Μελούντα, Τρυπημένη), που συνεχίζουν πολλοί από αυτούς να μιλούν την ποντιακή διάλεκτο.

Το 2009 ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος Μικρασιατών Κύπρου με Πρόεδρο τη Μόνα Σαββίδου-Θεοδούλου και Γραμματέα τον Δρ. Χαράλαμπο Χοτζάκογλου, που στοχεύει «στον συντονισμό, διάσωση και συγκέντρωση κειμηλίων και μαρτυριών» για τους Μικρασιάτες της Κύπρου. Με αφορμή τα ενενήντα έτη από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο Σύνδεσμος Μικρασιατών Κύπρου και η Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών διοργάνωσαν Συμπόσιο (13 Οκτωβρίου 2012) στο Μέγαρο της Παλαιάς Αρχιεπισκοπής Κύπρου με θέμα: «Μικρασία-Κύπρος: Κοιτίδες Πολιτισμού».

Απόγονο Μικρασιατών εγκατασταθέντων στην Κύπρο προ του 1922 είχε την τύχη να γνωρίσει ο γράφων στην Πάφο στις 20 Αυγούστου 2013. Πρόκειται για τον Ιωάννη Σαπαρίλλα του Ελευθερίου, Συνταξιούχο Αξιωματικό της Αστυνομίας και Γραμματέα του Συνδέσμου Ιστορικής Μνήμης Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 (ΣΜΑΕ).

Στη συνέντευξη ανέφερε τα εξής: «Ο παππούς μου Γιάννης Σαπαρίλλας από τον Φοίνικα της Μικράς Ασίας μετέβη στο Καστελλόριζο το 1905/1906 και παντρεύτηκε την Τριανταφυλλιά Μαλαξιού, (η οποία καταγόταν από την οικογένεια του Γιάννη Κεπέση από το Καστελλόριζο) και απέκτησε εννέα παιδιά.

Το 1907 γεννήθηκε το πρώτο τους παιδί ο Ελευθέριος Σαπαρίλλας. Ο παππούς μου ο Γιάννης Σαπαρίλλας ήταν πολύ καλός μηχανικός, εξειδικευμένος στους αλευρόμυλους (νερόμυλους). Από εκεί μετέβησαν στον Φοίνικα, απέναντι από το Καστελλόριζο. Εκεί εγκατέστησε ένα νερόμυλο στον Οθωμανό Ιτρίζ Αγά.

Ο παππούς μου δεν φορούσε φέσι, αλλά τραγιάσκα και γι’ αυτό τον κατήγγειλαν στον Ιτρίζ Αγά, ο οποίος δεν τον τιμώρησε. Σατίρισε, μάλιστα, το φέσι, ενώνοντας τρία φέσια, το ένα πάνω στο άλλο. Ο αδελφός του παππού, ο Μιχάλης, υπηρετούσε στον οθωμανικό στρατό, όταν άρχισε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918).

Ο παππούς τότε προσπάθησε να φυγαδεύσει την οικογένειά του στην Ελλάδα με την επιβίβαση σε αμερικανικό πλοίο, τον καπετάνιο του οποίου γνώριζε, ντύνοντας τον στρατιώτη αδελφό του θερμαστή. Οι Τούρκοι ερεύνησαν το πλοίο χωρίς αποτέλεσμα. Ο καπετάνιος τοποθέτησε αμερικανική σημαία, στο σημείο που ευρισκόταν κρυμμένος ο αδελφός του και έτσι δεν ερεύνησαν εκεί. (Ο καπετάνιος είχε δώσει εντολή να πυροβολείται όποιος προσπερνούσε τη σημαία). Ύστερα έφθασαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου ζούσαν με τις χρυσές λίρες της γιαγιάς. Επέλεξαν την Κύπρο ως τόπο διαμονής την περίοδο 1918/1920.

Πολλοί μας ρωτούν για την προέλευση του επωνύμου μας. Προέρχεται από το φυτό Σαρσαπαρίλλα, που ευδοκιμούσε στην περιοχή του Φοίνικα. Ο Ελευθέριος το χρησιμοποιούσε για την παρασκευή φαρμάκου. Σήμερα χρησιμοποιείται στην Ομοιοπαθητική....

Μέλη της οικογένειας Σαπαρίλλα είναι σήμερα διακεκριμένοι άνθρωποι των Γραμμάτων: ως Πανεπιστημιακοί Καθηγητές στο Βανκούβερ και στη Βοστώνη, δημοδιδάσκαλοι, πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες κ.λπ.

Αδελφός μου είναι ο παριστάμενος στη συνέντευξη Θάσος Σαπαρίλλας, αγωνιστής της  ΕΟΚΑ (1955-1959)* και εργασθείς στα ανώτερα κλιμάκια του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας».

Ο Ελληνισμός σε Ελλάδα και Κύπρο οφείλει να κρατήσει άσβεστη τη μνήμη των Αλησμόνητων Πατρίδων της Ανατολής και των Κατεχομένων της Κύπρου μας. Λαοί που ξεχνούν την Ιστορία τους είναι καταδικασμένοι να αφανισθούν εθνικά.
-------------------------------

* Βλ. Μιχαήλ Παπαντωνίου, Αντρειωμένη γη, Αγώνας της ΕΟΚΑ 55-59 στη χαμηλή περιοχή Πάφου, Τυπογραφεία Α. Αλωνεύτης, Λευκωσία, 2004. (Ενδεικτικά: φωτογραφίες των Θάσου Λ. Σαπαρίλλα και Ανδρέα Σ. Αργυρίδη, ιερέα, πολιτικών κρατουμένων της Πάφου στα διάφορα κρατητήρια, σελ. 345, 358).

Ο Θάσος Σαπαρίλλας και η σύζυγός του, Laura.

     
Οικογενειακή Φωτογραφία: Το κοριτσάκι είναι η Βαλεντίνη. Δεξιά (ως προς τον αναγνώστη) η γιαγιά Τριανταφυλλιά, ο μικρός Θάσος και αριστερά η θεία Κατίνα. Πίσω της η θεία Ευδοκία και δίπλα της η θεία Ελένη.

Ελευθέριος (Λευτέρης)
Σαπαρίλλας, πατέρας των
Θάσου και Ιωάννη Σαπαρίλλα.

   

Η Μαρία, μητέρα
των Θάσου και
Ιωάννη Σαπαρίλλα. 

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Iακωβίδης Χρ. Ιωάννης, Μνήμες Κωνσταντινούπολης, Αιγύπτου, Μικράς Ασίας και Πόντου, Πρόλογος: Ομότιμος Καθηγητής Νεοκλής Σαρρής, εκδ. Τσουκάτου, 2010.

Ιακωβίδης Χρ. Ιωάννης, Κωνσταντινουπολίτες,Αιγυπτιώτες, Μικρασιάτες και Πόντιοι στην Ελλάδα (ιδίως κατά το β΄ ήμισυ του 20ού αιώνα): Πριν και μετά από την άφιξη. Ταυτότητα-Ένταξη. Πρόλογος: Καθηγητής Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης, εκδ. Ιωάννης Σιδέρης, Αθήνα, 2011.

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κύπρος. Αγώνες ελευθερίας,συλλογικό έργο, 2010, σελ. 222-223.

Sarsaparilla: Ελληνική Εταιρεία Ομοιοπαθητικής Ιατρικής. (Από το Διαδίκτυο).

Σύνδεσμος Μικρασιατών Κύπρου, www.mikrasiatis.gr, και www.syntonistiko.com/member.

Χοτζάκογλου Γ. Χαράλαμπος, 90 Χρόνια Μικρασίας, Σύνδεσμος Μικρασιατών Κύπρου, Λευκωσία, 2012 (Από το Διαδίκτυο).

Αχαρνές, 20 Σεπτεμβρίου 2013.